Kat. I/9
Rimonim
Podstawa płaska, kolista. Trzon cylindryczny, zdobiony w
jednej trzeciej wysokości wąską opaską rytego ornamentu plecionkowego. Na nim
szerszy cylinder, nakryty dzwonkowatą kopułą. Dolna część cylindra zdobiona
pasem rytego ornamentu plecionkowego z mandorli, górna część ażurowa z motywem
skręconych listków. W dolnej części kopuły wycięte pionowe, prostokątne
prześwity, w górnej w trzech polach – wyznaczonych przez uchwyty na dzwoneczki –
motywy wielolistnych rozet. Zwieńczenia i dzwoneczki niezachowane.
Brak jakichkolwiek znaków uniemożliwia jednoznaczne określenie
miejsca powstania omawianego zabytku. Jednakże analogiczną formę oraz zdobienia
wykazuje para rimonim wykonana przez berlińskiego złotnika Martina Friedricha
Müllera,
datowana na 1804-1815 i 1817 rok, wystawiona na aukcji Sotheby’s w Nowym Jorku
w 1994 roku. Z kolei w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się
fragmentarycznie zachowana para rimonim o niemal identycznym kształcie
przykrycia cylindra, określona jako wyrób środkowo-europejski, przypuszczalnie
wykonany w Niemczech w końcu XVIII lub na początku XIX wieku. Pozwala to zatem
przyjąć, że w tym samym środowisku oraz czasie powstała omawiana para rimonim.
Udział w wystawach: MH, Białystok, 50-lecie getta,
1993; MHK, Stara Synagoga, Tradycje i sztuka, 1994-1996.
Bibliografia: CJA (XI) Obj. ID: 2357.
 |
| Rimonim |
Kat. I/38
Tarcza na Torę
Tarcza prostokątna, u góry zwieńczona łukiem nadwieszonym,
wzdłuż krawędzi motyw sznura. Brzegi karbowane. Pośrodku owalny, lekko wypukły
medalion, na którym, na gwintowanym trzpieniu, osadzono okrągłą (śr. 5,6 cm),
ruchomą plakietkę, zdobioną rytowanym motywem ośmiopłatkowej rozety, z
wpisanymi między płatki nazwami świąt i dni świątecznych w języku hebrajskim: „Rosz
ha-Szana [Nowy Rok] / Jom Kippur [Dzień Pojednania] / Hoszana Rabba
[siódmy dzień święta Sukkot] / Simchat Tora [Radość Tory] / Szabbat
/ Pesach / Szawuot [Święto Tygodni] / Sukkot [Święto Szałasów,
pol. Kuczki]”.
Plakietkę przykryto drugą, owalną, zdobioną wyobrażoną
dwugłowego orła, również osadzoną na gwintowanym trzpieniu. Między głowami orła
wycięto otwór, w którym widoczny jest fragment napisu.
Z boków dwie kolumny z głowicami w kształcie kampanul, a
powyżej dwa lwy pierwotnie podtrzymujące aplikowaną koronę (obecnie brak). W
łuku duża kampanula, wokół medalionu motyw wici liściastej. U nasady łuku dwa
kółka połączone mosiężnym łańcuszkiem.
Warto zwrócić uwagę na zastosowane w tej tarczy rozwiązanie
techniczne, które pozwala oznaczyć święto, a tym samym rozpoznać odpowiednio
przygotowany zwój Tory. Na którym była zawieszona. Tu wystarczało obrócenie
wewnętrznej plakietki, aby nazwa święta uwidoczniła się w prześwicie między
głowami orła. Tarcza o identycznym rozwiązaniu środkowego medalionu, pochodząca
z kolekcji Róży i Benjamina Mintzów, znajduje się w zbiorach Muzeum Żydowskiego
w Nowym Jorku. Podobnie jak tarcza w zbiorach MNK, została ona wykonana ze
srebrzonej blachy miedzianej i nie nosi na sobie żadnych znaków złotniczych.
Zapewne ze względu na pochodzenie (Benjamin Mintz był znanym warszawskim
kolekcjonerem) została określona jako hipotetyczny wyrób polski z XIX wieku.
Podkreślić trzeba, że takie rozwiązanie wydaje się dość rzadkie – znacznie częściej
spotyka się tarcze wyposażone w prostokątną ramkę, w którą wkładano tabliczkę z
nazwą odpowiedniego święta (zob. kat. I/17; I/33; I/43; I/53).
Udział w wystawach: MNK, Żydowskie zabytki, 1991; MH,
Białystok, 50-lecie getta, 1993; MNK, Galeria Rzemiosła, od 1998.
Bibliografia: CJA (XI) Obj. ID: 18415.
 |
| Tarcza na Torę |
Kat. I/46
Tarcza na Torę
Tarcza prostokątna, górą zamknięta łukiem. Wzdłuż krawędzi
wąska listewka. Brzegi karbowane. U dołu kwadratowa tabliczka z inskrypcją w
języku hebrajskim: „Własność szanowanego harawa reba / Lejba syna
szanownego harawa reba / Israela / Rok 603 [=1842/1843].
Powyżej pod nałożoną, ażurową koroną dwie tablice z
pierwszymi słowami przykazań, podtrzymywane z boku przez dwa lwy. Po prawej: „Ja
jestem / Nie będziesz / Nie używaj // Pamiętaj / Czcij”. Po lewej: „Nie /
zabijaj. // Nie / cudzołóż. // Nie / kradnij. // Nie świadcz (kłamliwie) // Nie
pożądaj”.
Korona ozdobiona czterema barwnymi szkłami imitującymi
kamienie szlachetne.
Udział w wystawach: MNK, Żydowskie zabytki, 1991;
MNK, Galeria Rzemiosła, od 1998.
Bibliografia: CJA (XI) Obj. ID: 17722.
 |
| Tarcza na Torę |
Kat. I/98
Odblaśnica
Odblaśnica w kształcie stojącego prostokąta o zaokrąglonych
rogach. Pośrodku okrągły, wklęsły, gładki medalion ujęty motywem sznura z nałożonymi
dwoma rozetkami u dołu i góry. Otoczony plastyczną wicią liściasto-kwiatową z
wyobrażeniem szyszki (?) na dole i pelikana karmiącego młode u góry.
Odblaśnice tego typu, nieznacznie różniące się opracowaniem
detali, przed II wojną światową znajdowały się w bożnicach w Nasielsku i Szydłowie.
Udział w wystawach: MNK, Galeria Rzemiosła, od 1998.
 |
| Odblaśnica |
Kat. I/100
Odblaśnica
Odblaśnica w kształcie zbliżonym do kwadratu o zaokrąglonych
rogach. Pośrodku okrągły, wklęsły, gładki medalion ujęty motywem sznura. Otoczony
motywem plastycznej wici liściasto-kwiatowej z owocami oraz draperii u dołu.
Ramię świecznika wtórnie dodane.
Udział w wystawach: MNK, Pan Tadeusz, 1999; MNK, Galeria Rzemiosła, 2007-2014, od 2018.
 |
| Odblaśnica |
Kat. III/81
Stojak na lulaw używany w czasie święta Sukot
Stopa w kształcie spłaszczonej półkóli, o ośmiobocznej
krawędzi, w której liczne otwory. Zdobiona reliefowym ornamentem
roślinno-kwiatowym. Trzon czworoboczny, o bokach zdobionych ornamentem
roślinno-geometrycznym, a krawędziach ornamentem sznurowym. U góry trzonu
spłaszczony nodus, nad którym płytka czarka, puklowana w grona, o wywiniętym na
zewnątrz płaskim kołnierzu, w którym liczne otwory. Wnętrze trzonu wypełnione
cyną.
Według informacji pozyskanych od Rabinowicza omawiany zabytek
to „lichtarz do palmy na Kuczki z Ostrowca”.
Jednym z istotnych obrzędów święta Sukot było przygotowanie
bukietu z czterech gatunków roślin zwanego lulawem. Podczas
siedmiodniowego święta noszono taki bukiet do synagogi i zgodnie ze zwyczajem
przez cały czas trwania służby bożej nie wypuszczono go z ręki. Według rabiego
Eleazara ben Sadoka „nawet odwiedzać chorych i pocieszać osieroconych szli
mieszkańcy Jerozolimy z lulawem w ręku”. Podczas święta pobożni Żydzi mieszkali
w specjalnie zbudowanym namiocie, gdzie spożywali posiłki i nocowali. Etrog,
który przez siedem dni musiał zachować świeżość, przechowywano w specjalnych
pojemnikach w kształcie tego owocu lub – w przypadku braku takiego – w zwykłym
koszyczku, ew. srebrnej cukiernicy. Lulaw zaś prawdopodobnie był
odkładany do specjalnego stojaka; sytuację taką obrazuje akwarela Solomona
Josepha Solomona (1860-1927) ze zbiorów Żydowskiego Muzeum w Nowym Jorku. W
namiocie, bogato zdobionym roślinnością, zgromadzeni wokół stołu mężczyźni i
kobiety spożywają podwieczorek, a pomiędzy nimi widoczny jest lulaw w
stojaku umieszczonym na podłodze.
Stojak, choć niekompletny, o czym świadczą otwory przy
krawędziach stopy i kołnierza czary (sugeruje brak dodatkowych ozdób?), swą
formą zbliżony jest do świecznika paschału z 1686 roku, przechowywanego w
zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Pozwala to sądzić, że pierwotnie mógł on
pełnić inną funkcję. W stanie, w jakim został zakupiony do Muzeum – tj. z
trzonem wypełnionym cyną – nie mógł pełnić stojaka na lulaw, brak w nim
bowiem otworu służącego do umieszczenia bukietu około metrowej wysokości.
 |
| Stojak na lulaw |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz