Andrzej Żychowski
„500 lat osadnictwa żydowskiego w Opatowie”
Warszawa 2017
s. 366-394
Nr XXV. Starostwo
Powiatowe Opatowskie. Sprawozdania Sytuacyjne Starosty Opatowskiego za lata
1933-1939. Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach. Oddział w Sandomierzu, Akta
miasta Opatowa, sygn. 1 i 2.
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 6 za czas 1-30 VI 1933 z dn. 4 VII 1933
[…]
W dniu 27 VI w Ostrowcu odbył się Zlot Harcerzy Żydowskich i p.w. p.n. „Bryth
Trumpeldor”, w którym brały udział drużyny z całego powiatu opatowskiego oraz
delegacje z Radomia, Kielc, Sandomierza, Wierzbnika, Słupi Nowej, Skaryszewa,
Sienna, Tarłowa i innych miejscowości w liczbie 500 osób. Zlot połączony był z
przyjazdem Prezydenta Światowej Unii Sjonistów Rewizjonistów Żabotyńskiego.
Program Zlotu rozpoczął się o godzinie 10-tej i nie odbiegał od normalnie
utartego szablonu, uczestnicy starali się jednak podkreślić swoją lojalność
wobec Państwa i Rządku wznosząc okrzyki na cześć Najjaśniejszej Rzeczpospolitej
i Prezydenta Rzeczpospolitej i Marszałka Piłsudskiego oraz przez odegranie
hymnu narodowego „Jeszcze Polska nie zginęła” oraz „Pierwszej Brygady”.
Żabotyński przybył do Ostrowca o godzinie 20.40. Na dworcu powitany został
przez specjalny Komitet oraz tłumy publiczności, które zgotowały mu gorącą owację
wznosząc okrzyki na jego cześć. Niezadowolone z powyższego czynniki wywrotowe:
Poalej Sjoniści obu odłamów i Sjoniści ogólni przygotowali akcję przeciwko
Żabotyńskiemu, jednakże wzmocniona służba policyjna udaremniła jakiekolwiek
wystąpienia.
[…]
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 4 za czas 1-30 IV 1934 z dn. 3 V 1934
Ludność żydowska zaniepokojona została wystąpieniami Legionu
Młodych przez umieszczenie w regionalnym dwutygodniku „Na Przełomie” nr 2, 3 i
4 artykułów pt. „Żydzi w Ostrowcu”, w którym autor wskazuje na systematyczne
wypieranie ludności polskiej z wolnych zawodów przez Żydów. […]
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 6 za czas 1-30 VI 1934 z dn. 3 VII 1934
Prawie we wszystkich kościołach rzymskokatolickich,
synagogach i domach modlitwy wyznania mojżeszowego odprawione zostały
nabożeństwa żałobne za duszę śp. Ministra Pierackiego.
W dniach 2, 4 i 5 VI br. na terenie miasta Opatowa i Ostrowca odbyły się
zgromadzenia protestacyjne przeciwko polityce angielskiej w Palestynie i
ograniczeniu imigracji.
[…]
Sprawozdanie
sytuacyjne na czas 1-31 XII 1935 z dn. 2 I 1936
Krwawe zajścia w opoczyńskim oraz stale wzrastający ruch
antyżydowski wywołują depresję w społeczeństwie żydowskim. Z drugiej zaś strony
wskutek ograniczenia ruchu emigracyjnego ludność żydowska nie widzi sposobu
rozwiązania tej kwestii. […]
Sjoniści ogólni. W dniu 29 XII 1935 roku w Ostrowcu odbyło
się zebranie przy udziale około 30 osób. Na zebraniu tym delegat z Warszawy
Abram Zieliński omówił sprawy organizacyjne Komisji Funduszu Narodowego
Palestyny i gorąco zachęcał do zbiórki ofiar na ten cel.
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 5 za czas 1-30 IV 1936 z dn. 1 V 1936
[…] Ostatnio ludność żydowska podniecona została krwawymi
rozruchami w Palestynie. W związku z tym w dniu 25 IV w Ostrowcu Organizacja
Sjonistów Rewizjonistów „Brith Trumpeldor” urządziła zgromadzenie w lokalu
zamkniętym, na którym omówiono powyższe zajścia. Obecnych było 150 osób.
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 6 za czas 1-31 V 1936 z dn. 6 VI 1936
[…]
W dniu 2 maja w Ostrowcu w lokalu organizacji Mizrachi odbył się odczyt rabina
A. Piotrowskiego z Warszawy na temat ostatnich krwawych zajść w Palestynie.
Mowca przypisywał winę tych zajść polityce i administracji angielskiej.
Obecnych na zebraniu było 200 osób. Przebieg spokojny.
Sprawozdanie nr 7 za
czas 1-30 VI 1936 z dn. 2 VII 1936
Zjednoczona Sjonistyczna Socjalistyczna Partia „Hitachduth”.
W Ostrowcu odbyło się doroczne walne zebranie Zjednoczonej Sjonistycznej
Socjalistycznej Parii „Hitachduth” Palej Sjon [sic!] przy udziale 25 osób.
Zebranie nie wzbudziło większego zainteresowania. Do nowego zarządu powołani
zostali: prezes Sumer Sznold lat 26 stolarz, wiceprezes Abram Sztajn lat 23
buchalter, sekretarz Natan Kuperman lat 33 elektromonter. Wyżej wymienieni pod
względem moralnym i politycznym posiadają opinię nienaganną.
Sprawozdanie nr 9 za
czas 1-31 VIII 1936 z dn. 2 IX 1936
Uwaga ludności żydowskiej całkowicie skierowana jest na
wybory do gmin wyznaniowych. Szczególnie na terenie gmin dużych prowadzona jest
wytężona walka przedwyborcza. Z zainteresowaniem oczekiwane są wybory w gminach
dużych Ostrowiec i Opatów wyznaczone na 6 IX. W Opatowie zgłoszono 8 ważnych
list i w Ostrowcu 11. W Opatowie stosunkowo najwięcej ruchliwości w akcji
wyborczej wykazują Sjoniści Ogólni, w Ostrowcu zaś Związek Rzemieślników Żydów
(wpływy polityczne mieszane).
Sjoniści ogólni. […]
W dniu 10 VIII br. w Ostrowcu zastrajkowali pracownicy (Żydzi) w zakładach
krawieckich damskich w liczbie 30 osób, a następnie liczba startujących wzrosła
do 58 osób. W dniu 17 VIII część pracowników podpisała umowę zbiorową i w tych
zakładach strajk został przerwany, w innych zaś zakładach strajk był
zlikwidowany stopniowo.
Sprawozdanie
sytuacyjne nr 11 za czas 1-31 X 1936 z dn. 3 XI 1936
[…]
Sjoniści ogólni. W dniu 27 X w Ostrowcu odbył się odczyt rabina Izaaka Barga z
Warszawy na temat „Sytuacja w Palestynie i co dalej” przy udziale około 300
osób.
Sprawozdanie nr 7 za
czas 1-30 VI 1937 z dn. 2 VII 1937
Wzrastające nastroje antyżydowskie w znacznej mierze
wpływają na konsolidację społeczeństwa żydowskiego i solidarność w niesieniu
pomocy poszkodowanym, bez względu na przekonania polityczne. W Ostrowcu i
Opatowie zawiązały się Komitety Pomocy Ludności w Brześciu n/Bugiem, które
prowadzą propagandę i organizują zbiórki na rzecz poszkodowanych. Krążą
pogłoski o możliwości utworzenia bloku mniejszości narodowych przez Żydów,
Niemców, Ukraińców i inne mniejszości narodowe.
Sprawozdanie nr 10 za
czas 1-30 IX 1937 z dnia 1 X 1937
[…]
W Ostrowcu założony został dwutygodnik „Ostrower Cajtung”. Czasopismo odbierane
jest w Piotrkowie Trybunalskim, nakład wnosi 500 egzemplarzy. Wydawcami są
Lejbuś Rotsztajn sklepikarz i Mendel Rozenberg urzędnik prywatny. Czasopismo
nie ma określonego kierunku politycznego, pozostaje jednak pod wpływem sfer
ortodoksyjnych. Poziom czasopisma dość niski i wątpliwy jest, aby mogło
utrzymać się przez czas dłuższy. We wrześniu ukazał się numer 1 i 2.
W Opatowie kolportowane były ulotki pt. „Młodzieży Polska”
nawołujące do omijania sklepów żydowskich i popierania handlu wyłącznie
polskiego. Podobnej treści ulotki pt. „Do Młodzieży Polskiej” kolportowane były
w Ostrowcu i okolicy. Na odwrotnej stronie ulotki umieszczony jest wykaz firm
polskich. Ponadto nakładem B. Kowalewskiego – Częstochowa ul. Narutowicza 37 wykonany
został kolorowy plakat pt. „Informator przemysłowo-handlowy firm
chrześcijańskich powiatu opatowskiego.
[…] Dużą ruchliwość propagandowo-organizacyjną wykazuje
Ogólny Żydowski Związek Robotników Bund Komitet w Ostrowcu w lokalu, którego
licznie zbierają się członkowie omawiając bieżące zagadnienia polityczne. Z
dniem 1 IX Związek Bund zmienił lokal przenosząc się z ul. Młyńskiej na Aleję 3
Maja.
Pośród młodzieży robotniczej ożywioną propagandę prowadzi
Organizacja „Zukunft” i „Skiw”. Na ożywienie powyższej działalności w znacznej
mierze wpływa Kompatria, która w organizacjach legalnych tworzy jednolity front
i radykalizuje sfery robotnicze.
W numerze 2 „Ostrowcer Cajtung” wstępny artykuł krytykuje
obojętność społeczeństwa żydowskiego i małą ofiarność na poszkodowanych w
Brześciu.
Sprawozdanie nr 11 za
czas 1-31 X 1937 z dnia 2 XI 1937
Wydawca czasopisma „Ostrowcer Cajtung” Mendel Rozenberg
zgłosił, że czasopismo to przestało wychodzić z powodu trudności materialnych.
Udało się wydrukować wszystkiego 2 numery tego czasopisma.
Stronnictwo Narodowe. W Opatowie na słupach telefonicznych
zostały rozklejone ulotki antyżydowskie wydane nakładem Samoobrony Narodu.
Natomiast w Łagowie na domach żydowskich rozlepione zostały ulotki Stronnictwa
Narodowego nawołujące do unikania Żydów pt. „Młodzieży Polska”. W dniu 3 X w
Ostrowcu odbyło się zebranie członków
przy udziale 76 osób. Na zebraniu tym sekretarz Zarządu Powiatowego
Antoni H. wygłosił referat na temat działalności żydokomuny wspomaganej przez
masonerię i socjalistów oraz walki, jaką z tymi czynnikami prowadzi kościół
rzymsko-katolicki wspomagany przez Stronnictwo Narodowe.
Mniejszości narodowe. […] W ciągu ostatnich miesięcy ludność
żydowska zżyła się z atakami i nagonką różnych ugrupowań politycznych i organizacji
społecznych i w pewnym stopniu bagatelizowała je. Ostatnie jednak zarządzenie o
wyznaczeniu osobnych ławek dla Żydów na wyższych uczelniach zwróciło uwagę
całego społeczeństwa żydowskiego wywołując falę protestów i niepokoju. W
szczególności ostre stanowisko w tej sprawie zajął „Bund” nawołując do strajku
protestacyjnego w dniu 19 X 1937 roku. Wobec odmowy Starostwa na zwołanie
wieczoru w tej sprawie, akcja strajkowa „Bundu” nie odniosła żadnego skutku i
ludność żydowska w najważniejszych punktach powiatu w Ostrowcu i Opatowie
strajku nie poparła.
Sjoniści Rewizjoniści. W dniu 16 X 1937 w Ostrowcu na
dziedzińcu synagogi odbyło się zgromadzenie publiczne w sprawie Palestyny, przy
udziale 300 osób. Przemawiał Moszek Samelson z Warszawy, który zwrócił uwagę,
że w obecnych warunkach nie wystarczą piękne słowa lecz potrzeba czynu i
pieniędzy. Arabowie coraz częściej występują czynnie nie licząc się nawet z
rządem angielskim. Ostatnio Konsul Angielski zainteresował się organizacją i
liczebnością „Kibucu” z czego wnioskować należy, że kontyngent emigrantów
będzie zwiększony. Żydzi nie mogą zachowywać się biernie, bo same modlitwy nie
przywrócą Żydom Palestyny. W tym wypadku należy brać wzór z Marszałka
Piłsudskiego i Narodu Polskiego, który przezwyciężył wszystkie trudności,
kosztem wielkich ofiar zdobył Niepodległość. Podobnym Marszałkowi Piłsudskiemu
jest wódź narodu żydowskiego Żabotyński, wokół którego powinna się skupiać cała
ludność żydowska. Obecnie nadeszła chwila, aby wszyscy Żydzi pod jego dowództwem
stanęli do walki na śmierć i życie w własne niepodległe państwo w Palestynie.
Ogólny Żydowski Związek Robotniczy „Bund”. W dniu 21 X 1937
w Ostrowcu odbył się odczyt Chaima Sznycera z Warszawy na temat „Japonia i
Chiny”. Odczyt trwał 1,5 godziny, udział wzięło około 250 osób.
W dniu 12 X odbyło się zebranie członków Związku Robotników
Przemysłu Odzieżowego oddział w Ostrowcu przy udziale około 90 osób na którym
dokonano wyborów nowego Zarządu. Wybrani zostali: prezes Beniamin Minc lat 27,
sympatyk KPP, wiceprezes Abram Sztarkman lat 25, sympatyk „Bundu”, sekretarz
Moszek Zyngier lat 21, sympatyk „Bundu”, zastępca sekretarza Fajga Wolman lat
23, sympatyk KPP, skarbnik Szeja Cwajgman lat 27, sympatyk „Bundu”, członek
Wolf Half lat 23, sympatyk „Bundu”, członek Jankiel Rozencwajg lat 30, sympatyk
„Bundu”. Oddział ten liczy 120 członków.
[...]
Sprawozdanie nr 12 za
czas 1-30 XI 1937 z dnia 2 XII 1937
[…]
Ogólny Żydowski Związek Robotniczy „Bund”. W kongresie jubileuszowym 40 lecia
„Bundu” 13 XI w Ostrowcu wzięli udział delegaci Szymon Fiszman i Chawa Kohn.
W dniu 28 XI w Ostrowcu, Leo Finkielsztajn z Warszawy wygłosił odczyt na temat
„Język żydowski w ogniu wieków”. Na odczycie było 150 osób.
Sprawozdanie nr 1 za
czas 1-31 XII 1937 z dnia 3 I 1938
Stronnictwo Narodowe wykorzystując okres przedświąteczny
wzmocniło akcję bojkotową oraz wprowadziło w Ostrowcu pikietowanie sklepów
żydowskich. Pomimo podniecenia ze strony Żydów, spokój nigdzie nie został
zakłócony.
[…]
Sprawozdanie nr 3 za
czas 1-28 II 1938 z dnia 1 III 1938
W dniu 14 II 1938 w Ostrowcu w lokalu własnym odbyło się
zebranie członków Stronnictwa Narodowego przy udziale 46 osób pod
przewodnictwem Antoniego Heby. Kapitan Grzesiak z Łodzi omówił zażydzenie
różnych miast polskich oraz sposoby walki z odżydzeniem handlu i rzemiosła
stosowane przez Stronnictwo Narodowe. […]
Bund. W Ostrowcu w dniu 5 II 1938 z okazji 40 lecia istnienia „Bundu” odbyło
się zebranie nazwane akademią przy udziale 58 osób. Na zebraniu tym
przewodniczący miejscowej organizacji „Bund”, Szymon Fiszman wygłosił referat w
którym scharakteryzował historię powstania „Bund” i jego działalność. Fiszman
zaznaczył, że w czasach zaborczych bundziści wspólnie z PPS prowadzili walkę z
caratem, wobec czego uważają się za niepodległościowców równych z PPSowcami i
dlatego słusznie domagają się równych praw. Omawiając działalność innych
ugrupowań żydowskich ostro skrytykował Syjonistów, którzy zdaniem mówcy
obałamucają masy żydowskie i przez swe dążenia nacjonalistyczne powodują
ekscesy antyżydowskie. […]
Sprawozdanie nr 4 za
czas 1-31 III 1938 z dnia 2 IV 1938
Mniejszości narodowe. […]
W dniu 20 III w Ostrowcu odbyło się zgromadzenie zwołane przez Klub Radnych
miejskich żydowskich przy udziale około 150 osób. Na zebraniu tym radny Leon Bajgielman
omówił ogólną sytuację polityczną i trudne warunki bytowanie Żydów w diasporze.
Omawiając dalej stosunki wewnętrzne w Państwie zaproponował zebranym wysłania
depeszy do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej z wyrazami radości z racji
pomyślnego unormowanie stosunków polsko-litewskich. Wniosek ten jednomyślnie
przyjęto przez oklaski. Omawiając bolączki lokalne, radny Izaak Rubinsztajn
podał do wiadomości, że stan sanitarny w Ostrowcu jest rozpaczliwy i musi ulec
poprawie.
Sjoniści ogólni. W dniu 5 i 6 marca w Ostrowcu odbyły się wieczory literackie,
na których Mojżesz Rajchman z Warszawy recytował utwory żydowskich pisarzy
lewicowych i klasyfików. W pierwszym dniu było obecnych około 350 osób i drugim
dniu około 250 osób, przeważnie ze sfer lewicowych. […]
Bund. W dniu 23 III bawił w Ostrowcu Lejzor Lewin współpracownik czasopisma
„Folkscajtung”, który odbył konferencję z przedstawicielami Bundu. Zachęcając
do nawiązania kontaktu z Komitetem PPS i Klasowych Związków Zawodowych,
przygotowanie manifestacji 1 maja, która będzie sprawdzianem sił
proletariackich, werbowanie nowych członków dla Bundu i Zukunftu.
[…]
Sprawozdanie nr 5 za
czas 1-30 IV 1938 z dnia 2 V 1938
Stronnictwo Narodowe. W okresie przedświątecznym w różnych
miejscowościach powiatu opatowskiego, a przeważnie w Ostrowcu prowadzony był
masowy kolportaż różnego rodzaju odezw i ulotek w kilkunastu wydaniach
nawołujących do bojkotu gospodarczego Żydów. W ostatnim zaś tygodniu przed
świętami prowadzono pikietowanie sklepów.
Mniejszości narodowe. W związku z przyjazdem do Ostrowca księdza Trzeciaka, a
następnie ze wzmożona akcją bojkotu i pikietowania sklepów żydowskich w okresie
przedświątecznym dwukrotnie interweniowały u mnie delegacje żydowskie, celem
przeciwdziałania omawianej akcji. Ponieważ akcje powyższe odbywały się w
granicach dozwolonych, wyjaśniłem delegatom, że władze administracyjne i organy
bezpieczeństwa będą czuwać, aby działalność powyższa nie wykraczała poza
dozwolone granice, a równocześnie ostrzegłem delegację przed sianiem niepokojów
i zdenerwowaniem ze strony Żydów, co
może spowodować zakłócenie spokoju i porządku publicznego. Żydowskie
ugrupowania polityczne poza przygotowaniami Bundu do obchodu 1 maja
działalności nie prowadziły.
W dniu 3 i 4 IV w Ostrowcu w lokalu KSZO z inicjatywy Akcji Katolickiej i
Związku Polskiego ksiądz prałat dr Stanisław Trzeciak wygłosił jeden odczyt pt.
„Kościół katolicki a kwestia żydowska”, i dwa odczyty pt. „Komunizm i jego
agentury”. Frekwencja na odczytach wynosiła 400-600 osób. W odczycie pierwszym
ksiądz Trzeciak, na podstawie Ksiąg Mojżeszowych Pisma Świętego i Nowego
Testamentu, Ksiąg Mędrców Syjonu i dzieł naukowych działaczy żydowskich
Lassala, Herzla, rabina Thana i innych wykazał działanie Żydów na przestrzeni
wieków do zapanowania nad światem oraz rozkładową działalność żydostwa na inne
narody jako ciał obcych w organizmach innych narodów. Odczyty księdza Trzeciaka
wywołały głębokie wrażenie i mocno zaważyły na handlu żydowskim w okresie
przedświątecznym, co spowodowało podniecenie i zdenerwowanie z ich strony,
żadnych jednak zajść nie było.
Sprawozdanie nr 6 za
czas 1-31 V 1938 z dnia 2 VI 1938
Bund. W dniu 1 maja zorganizowany przez Komitet Bundu i
żydowskie związki zawodowe pochód został rozwiązany z powodu wznoszenia
okrzyków komunistycznych, jak również cofnięte zostało zezwolenie na urządzenie
w ramach obchodu 1 maja wiecu i akademii. W tym tle pomiędzy prezesem Komitetu
Bundu Szymonem Fiszmanem, który równocześnie jest prezesem Związku Zawodowego
Transportowców, a grupą skomunizowanych członków tych organizacji powstały
tarcia. Grupa komunizująca zarzuca Fiszmanowi tchórzostwo i ugodowość z Policją
Państwową, gdyż ich zdaniem Fiszman nie powinien był zgodzić się na rozwiązanie
pochodu, raczej powinien ponieść konsekwencje karne i dopuścić do przemówień na
wiecu.
Sprawozdanie nr 7 za
czas 1-30 VI 1938 z dnia 2 VII 1938
W dniu 2 VI Rada Miejska w Ostrowcu na wniosek radnych Żydów
Leona Bajgelmana i Jakuba Rubinsztajna, większością głosów postanowiła
przemianować ulicę Stodolną na dra Malingera i ulicę Starokunowską na Berka
Joselewicza. Wywołało to ogólne oburzenie ludności polskiej i protesty organizacji
społecznych.
Ruch wyznaniowy. […]
W dniu 28 VI w Ostrowcu staraniem Związku Polskiego odbył się odczyt adwokata
Stanisława Hyżewicza i adwokata Jerzego Kurcyusza z Warszawy pt. „Likwidacja
Żydów”. Prelegenci po omówieniu destrukcyjnej roli żydostwa w życiu społecznym,
gospodarczym i politycznym Państwa zgłosili rezolucję 12 punktów
natychmiastowego programu rozwiązania sprawy żydowskiej w Polsce. Rezolucja ta
została jednogłośnie przyjęta. Obecnych około 300 osób.
Sprawozdanie nr 8 za
czas 1-31 VII 1938 z dnia 6 VIII 1938
[…]
Mniejszości narodowe. Spośród ugrupowań żydowskich żywszą nieco działalność
prowadziły żydowskie związki zawodowe znajdujące się pod wpływem Bundu.
Zainteresowanie żydowskich sfer robotniczych skupiających się głównie na
przeciwdziałaniu akcji odżydzeniowej O.Z.N. i Z.P.Z.Z. w związku z czym w
Ostrowcu rozplakatowano około 100 egzemplarzy odezwy Rady Krajowej Klasowych
Związków Zawodowych pt. „Nasza odpowiedź” Ponadto pośród członków Bundu
zainteresowanie wywołał okólnik C.K. w Polsce w sprawie wstrzymania przyjęcia
nowych członków i wydawania legitymacji do 1 I 1939 roku z powodu rozwiązania
przez Komintern Partii Komunistycznej w Polsce i przewidywanego napływu
działaczy wywrotowych do organizacji „Bund”. Z powodu stracenia w Palestynie
Ben Josefa w Ostrowcu kolportowane były ulotki Zarządu Głównego „Betarn” w
Polsce (Brith Hazochar).
Sprawozdanie nr 9 za
czas 1-31 VIII 1938 z dnia 2 IX 1938
Sytuacja ogólna. W związku z akcją podniesienia stanu
sanitarnego w Ostrowcu rozebrano ponad 100 domów, w których gnieździła się
najuboższa ludność, przeważnie żydowska. Z braku wolnych mieszkań, większa
liczba rodzin żydowskich nie mogła znaleźć odpowiednich pomieszczeń. W związku
z tym zawiązał się Żydowski Komitet Obywatelski, który ma za zadanie przyjść z
pomocą materialną osobom eksmitowanym.
Sprawozdanie nr 10 za
czas 1-30 IX 1938 z dnia 3 X 1938
Wyroki sądowe. W dniu 6 IX Sąd Okręgowy Radomski na sesji
wyjazdowej w Ostrowcu rozpatrywał sprawę oskarżonego Symchy Mordki Żabnera,
przyłapanego w dniu 1 V 1938 roku z transparentem komunistycznym, gotowym do
wywieszenia. Żabner skazany został na trzy lata więzienia.
Sprawozdanie nr 12 za
czas 1-30 XI 1938 z dnia 2 XII 1938
Mniejszości. Społeczeństwo żydowskie poruszone zostało
represjami w stosunku do Żydów na terenie Rzeszy Niemieckiej. […] Do gminy
wyznaniowej nadeszły ze Zbąszyna i innych pogranicznych miejscowości alarmujące
wezwania o pomoc. W związku z tym w Ostrowcu utworzył się Komitet Obywatelski,
który zajął się zbieraniem ofiar na rzecz wydalonych z Niemiec.
Sytuacja w Niemczech. W dniu 23 XI 1938 roku w Ostrowcu w Sali Stowarzyszenia
Centoa odbyło się zgromadzenie przy udziale około 500 osób wszelkich ugrupowań
politycznych, na którym Leon Bajgielman i Izaak Rubinsztajn przedstawili
rozpaczliwą sytuację Żydów w Niemczech nawołując do składania ofiar.
Sprawozdanie nr 3 za
czas 1-28 II 1939 z dnia 2 III 1939
W Ostrowcu ze względu na kupno cmentarza i inne wydatki
wymiar składki dla gminy wyznaniowej żydowskiej podwyższony został z 30500
złotych na 48500 złotych. Spowodowało to ostre starcia i ataki na zarząd i Radę
Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, którym zarzuca się niesprawiedliwy i nieproporcjonalny
do dochodów wymiar składki. Na czele opozycji stanął miejscowy adwokat Mendel
Gerszon Zeisel, który z powodu kłótni i zniewagi Zarządu w lokalu gminy został
pociągnięty do odpowiedzialności. Celem usunięcia tarć wymiar składki gminnej
został ponownie rozpatrzony i skorygowany w mojej lub mojego zastępcy obecności
i został nieznacznie obniżony. Jednak nadal Mendel Gerszon Zeisel jest
niezadowolony i kontynuuje zastrzeżenia.
Sprawozdanie nr 5 za
czas 1-30 IV 1939 z dnia 2 V 1939
Organizacje Sjonistyczne. W dniu 22 IV br. W Ostrowcu odbyło
się doroczne zebranie Organizacji Sjonistów Ogólnych, na którym Izaak
Rubinsztajn, właściciel drukarni, referował sprawę wyborów do Rady Miejskiej.
Krytykował działalność władz administracyjnych, wskazując na ograniczenie praw
wyborczych Żydów, celowy podział na okręgi wyborcze, jak najmniej wygodny dla
Żydów itp. Zaznaczył również, że na zebraniu zwołanym przez Starostę w dniu 14
IV przedstawiciele ugrupowań żydowskich, celowo na znak protestu nie zabrali
głosu. Zdaniem mówcy w województwie kieleckim ograniczenia Żydów są największe.
Na uwagę jednego z zebranych, aby interweniować u władz wyższych, Rubinsztajn
powiedział, że nie pomoże, jak nie pomogły interwencje Żydów z Chmielnika, Zwolenia
i Sandomierza. Upadły też wnioski o zwrócenie się w tej sprawie do C.K.
Organizacji Sjonistycznej oraz wystawienie list we wszystkich okręgach
wyborczych na znak protestu przeciwko wpychaniu Żydów do getta. Postanowiono natomiast
dążyć do utworzenia Ogólno Żydowskiego Bloku Wyborczego, jednakże bez Bundu.
Sprawozdanie nr 8 za
czas 1-31 VII 1939 z dnia 7 VIII 1939
Na podkreślenie zasługuje wzrost nastrojów antyżydowskich
oraz skłonność do wystąpień przeciwko Żydom z powodu zabójstwa ucznia
Władysława Budy przez Żyda Hersza Jumę Mintza w Ostrowcu. Na skutek
przedsięwziętych kroków zapobiegawczych nie dopuszczono do wystąpień
zbiorowych, natomiast były dwa wypadki lekkiego pobicia Żydów i trzy wypadki
bicia szyb.
