sobota, 8 listopada 2025

Anna Gustawa Bajer-Dratwerowa





Życiorys Anny Gustawy Bajer-Dratwerowej. Autorka przebywała w getcie warszawskim, od sierpnia 1942 r. ukrywała się po tzw. aryjskiej stronie w Warszawie i Ćmielowie. Do relacji dołączono oświadczenia Haliny Lichtenberg i Stefanii Rulewskiej potwierdzające jej prawdziwość.

Żródło: Centralna Biblioteka Judaistyczna

piątek, 7 listopada 2025

Barbara Reńska i Wacław Zagórski

 




Największa rola Barbary Reńskiej. Schronienie udzielane Żydom po „aryjskiej stronie” 

„U mnie, w domu jest pełno niebezpieczeństwa, ty go nie wnosisz”, tymi słowami Reńska przywitała przyjaciółkę w małym pokoju z kuchenką w domu przy ul. Górnośląskiej 3. Kiedy dowiedziała się, że Anna Bajer-Dratwerowa (pseud. „Gustawa”), jedna z pierwszych organizatorek tajnego gimnazjum i liceum w getcie warszawskim, uciekła na tzw. aryjską stronę w sierpniu 1942 r., bez namysłu zaproponowała u siebie locum. 

„Zrobiła to w sposób naturalny, jakby to chodziło o zwykłą gościnę przyjaciółki, która przejazdem bawi w Warszawie [...]. Byłam u niej 2-3 tygodnie. Basia dobrze sobie zdawała sprawę z ryzyka”, wspominała Anna Bajer-Dratwerowa. 

„Nigdy nie narzekała na zmęczenie, choć w czasie swojej oficjalnej, jakiejś urzędniczej pracy, gorączkowo, ukrywając się przed szefami i współtowarzyszami pracy, wystukiwała na urzędowej maszynie nowe nazwiska i nowe personalia na »lewych« kenkartach, jakie trzeba było dostarczyć ukrywającym się ludziom. Pod wieczór, wracając do domu, spieszyła, by zdążyć załatwić przed wczesną godziną policyjną, zwiększone zakupy dla zwiększonej »familii«. Byłam na swój sposób szczęśliwa i usatysfakcjonowana, kiedy parę razy udało mi się z własnych, zarobionych pieniędzy zafundować na kolację bochenek chleba”. 

Dokumenty wyrobione przez Zagórskiego pozwoliły Dratwerowej kontynuować pracę oświatową pod przybranym nazwiskiem „Hanka Budzyńska” w tajnym gimnazjum PPS w Ćmielowie, aż do końca wojny, także dzięki pomocy rodzinie Reńskich.

 [...] 


niedziela, 2 listopada 2025

Ludzie kolei

Poza wyróżnionym Janem G[ottliebem] Blochem w powstawanie kolei dąbrowskiej zaangażowanych było wiele osób zasłużonych w życiu gospodarczym i społecznym Królestwa Polskiego. Były to niekiedy postacie ze sfer polityczno-dworskich, jak margrabia Zygmunt Wielopolski, syn Aleksandra, ale większość stanowili przedsiębiorcy i bankierzy. Towarzystwo akcyjne kolei dąbrowskiej posiadało 41 udziałowców, w tym dwa banki rosyjskie. Większość akcjonariuszy dysponowała minimalną liczbą akcji, dającą przynajmniej jeden głos. Na 1824 głosy najwięcej posiadali: Jan Bloch (220), Maksymilian Jelinek (189), Zygmunt Wielopolski (188), Wilhelm Rau (167), Józef Kościelski (110), Aleksander Goldstand (100).

Do pozostałych należeli m.in. Anna Scheibler (71) wdowa po Karolu, Wiktor Kronenberg (1) bratanek Leopolda – głównego oponenta Jana Blocha, przedsiębiorca Władysław Laski (9), grecki przedsiębiorca z Odessy Fiodor Rodokanaki (44), belgijsko-niemiecki przedsiębiorca Georg Pastor (1), Mikołaj Rau (1) – brat Wilhelma z warszawskiej firmy Lilpop, Rau i Loewenstein, książę Włodzimierz Czetwertyński (1), Rodryg Potocki (1), przedstawiciel szlachty sandomierskiej i naczelnik powiatu opatowskiego w czasie powstania styczniowego Stanisław Karski (22) oraz brat Jana, Józef Bloch (11).

[...]

Źródło: "Dzieje kolei, która wciąż łączy. 140 lat drogi żelaznej iwangrodzko-dąbrowskiej 1885-2025", wystawa plenerowa, organizator Stacja Muzeum i Fundacja pamięci Jana Blocha

wtorek, 21 października 2025

Towa i Izaak Orenstein

 

Izaak urodził się w Ostrowcu w 1916 roku i zginął na Syberii.
Towa urodziła się w Bielsku i zginęła w Auschwitz.

Ostrowiec, Poland, A portrait of Yitzchak and Tova Ornstein.

wtorek, 14 października 2025

The Valley of the (Destroyed) Communities

 

Valley of the (Destroyed) Communities,
in memory of the Jewish communities of Europe which ceased to exist after the Holocaust,
Yad Vashem, Jerusalem

czwartek, 9 października 2025

poniedziałek, 14 lipca 2025

Portrait of the Katz family

Portrait of the Katz family in Ostrowiec, Poland.

Standing in the back, from left, are: Izak; a cousin and Moniek. Seated from left are: Rubin, the donor; an aunt from Germany; her son; Mosze; Gila and Fela Katz.

Date: 1938
Locale: Ostrowiec, [Kielce] Poland
Variant Locale: Ostrowiec Swietokryzski, Ostrovets
Photo Credit: United States Holocaust Memorial Museum, courtesy of Rubin Katz

Biography

Rubin Katz is the youngest son of Mosze and Gila Katz. He was born October 8, 1931 in Ostrowiec, Poland. Rubin had five siblings: Moniek, Izak, Lejzer, Abram and Fela. During the German occupation the family remained in Ostrowiec until the liquidation of the local ghetto in March 1943. At this time Rubin went into hiding in the surrounding countryside. He was soon discovered and taken to the Ostrowiec labor camp, where he was hidden for several months by a family inside the camp. In November 1943 Rubin went to Warsaw, where he lived in hiding under the assumed identity of Stefan Teodor Wojs. He was liberated in Wlochy, a village outside of Warsaw, in January 1945. After the war Rubin returned to his hometown, where he learned that his mother and three of his siblings, Lejzer, Abram and Fela, had also survived. The following year on March 29, 1946, Rubin joined a children's transport to London.

Source: USHMM

czwartek, 19 czerwca 2025

Chłopiec, który przeżył Auschwitz

 


CHŁOPIEC, KTÓRY PRZEŻYŁ AUSCHWITZ
Levi Lerman był wesołym i psotnym chłopcem ze wsi Ostrowiec. Miał zaledwie 14 lat, gdy jego życie przybrało niewyobrażalny obrót wraz z wybuchem II wojny światowej w 1939 roku, kiedy to wojska nazistowskie napadły na Polskę i zajęły jego rodzinne miasto. W ciągu bolesnego sześcioletniego okresu Levi musiał zmierzyć się z ciężkim życiem w getcie w Ostrowcu, z wyniszczającymi stratami, wyczerpującą pracą przymusową i niezliczonymi transferami do obozów koncentracyjnych, w tym do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Pośród tej męki płonął w niej tylko jeden płomień: niezachwiana wola życia i ochrony ojca, która pozwoliła jej, wbrew wszelkim przeciwnościom, przetrwać. 

LERMAN ADRIANA
Urodziła się 3 listopada 1971 roku w Buenos Aires w Argentynie. Jest pisarką, badaczką specjalizującą się w Holokauście, nauczycielką hebrajskiego i farmaceutką. W swojej pierwszej książce, The Pain of Being Alive Editorial El Ateneo z 2022 roku, udało mu się odkryć przeszłość swojego dziadka Salomóna Lermana w czasach nazizmu. Dzieło zyskało wielkie uznanie zarówno w Argentynie, jak i za granicą. Od tego czasu Adriana poświęciła się prowadzeniu krajowych i międzynarodowych konferencji, rozpowszechnianiu historii swojej rodziny w czasie Holokaustu oraz nauczaniu o konsekwencjach dyskryminacji i nienawiści. We wrześniu 2023 roku Adriana Lerman została wyróżniona przez legislaturę Buenos Aires za wkład jej opowieści o dziadku imigrancie, które odzwierciedlają jego walkę i odporność. W listopadzie 2023 r. społeczność Benei Tikva wyróżniła jej pracę na rzecz odzyskiwania historii swoich przodków i otrzymała nagrodę Jai za wkład w zachowanie pamięci o Holokauście. Została wyróżniona jako osoba niezwykle zaangażowana, która, pracując nad obszernym archiwum dokumentów pozostawionych przez dziadka, zdołała zrekonstruować historię, która naznaczyła jej rodzinę: ból i stratę, jakich doświadczyła w czasach nazizmu. Jej determinacja i pasja do swoich początków doprowadziły ją do napisania drugiej książki, The Boy Who Survived Auschwitz Editorial El Ateneo, 2025, w której ujawnia pełną historię swoich jedynych żyjących krewnych z obozów koncentracyjnych, oddając hołd zarówno im, jak i ofiarom nazizmu.

Język hiszpański
Rok wydani 2025
Liczba stron 192

wtorek, 29 kwietnia 2025

Utwory muzyczne

Utwory muzyczne rebego z Kojzmera (Sandomierza) - rabina Aleksandra Zisze Ajzensztadta - pochodzące z rękopisów ukrytych przy ul. Siennieńskiej 54 (dziś 28) w Ostrowcu, odnalezionych po wojnie przez jego syna Amnona Ajzensztadta i opublikowanych w książce „Endurance: Chroniclesof Jewish Resistance”, 1987.

Utwory we współczesnej interpretacji Magdaleny Pałgan-Wróbel. 


„Rativeh Unz, Got” (Save Us o Lord)


„Zochraynu Lechayim” (Remember Us for Life)


„Ono Adonoy”  (We Pray Three O Lord)


„Vehoyo Bayom Hahu”


„Itzu Eitzu Vesufor”


„Kad Ayil Shabatoh” 
 Aramejska mistyczna modlitwa piątkowa 
w interpretacji muzycznej rabina A.Z. Ajzensztadta

Rabin Aleksander Zisze Ajzensztadt, znany jako Rebe z Sandomierza,
w styczniu 1943 r. został deportowany z Ostrowca do Treblinki.


Skrzypce: Magdalena Pałgan-Wróbel

Źródło: Amnon Ajzensztadt, Endurance: Chronicles of Jewish Resistance1987